Lambertus, de kerkpatroon van Leefdaal
Een kerkpatroon is de heilige aan wie de kerk is toegewijd. Hij wordt geacht de kerk en de parochie te beschermen. In Leefdaal is dat Lambertus, geboren rond 638 als lid van de Merovigische aristocratie.
Zijn vader vertrouwde hem toe aan Theodard, bisschop van Tongeren-Maastricht. Toen die rond 670 in de omgeving van de Spierrs (Speyer) werd vermoord, kozen de clerus en de gelovigen, zoals toen gebruikelijk, Lambertus als zijn opvolger. De koning van Austrasië, het oostelijke koninkrijk dat Rijn-, Maas- en Moezelgebied omvatte, bekrachtigde de verkiezing. Hij beschouwde Lambertus als een belangrijke raadgever.
Zo raakte de bisschop verwikkeld in een bittere strijd tussen de Merovingische rijksgroten. Hij moest tussen 675 en 682 de wijk nemen naar de abdij van Stavelot. Daarna kon hij zijn bisschoppelijk ambt hernemen. Opnieuw speelde hij een vooraanstaande rol aan het koninklijke hof. Als bisschop trok hij rond in Texandrië, dat wij nu Kempen noemen, om de restant van het oude heidense geloof te bekampen. Tenslotte verloor Lambertus het leven in een ruzie om onroerende bezittingen tussen twee rivaliserende clans. De moordenaar trof de bisschop met een spies toen hij met uitgestrekte armen op de knieën in gebed lag op het graf van zijn voorganger in Luik. Lambertus overleed nog diezelfde dag, 17 september van het jaar 703 of 704. Zijn lichaam werd in Maastricht begraven.
Op zijn graf en op de plaats van de moord zouden zich zoveel wonderen hebben voorgedaan dat zijn opvolger Hubertus besloot hem, zoals de meeste toenmalige bisschoppen, als heilige te vereren. Hij liet het gebeente naar Luik overbrengen. Boven het graf bouwde hij een nieuwe basiliek. Het overbrengen van de relieken, de translatie, betekende feitelijk de overdracht van de bisschoppelijke zetel naar deze stad.
Historische kritiek op levensbeschrijving
De levensbeschrijving van Lambertus, de Vita Landiberti, geschreven in 718, maar alleen gekend uit latere kopieën, zegt dat hij een bescheiden man was met een christelijke levenswandel. Helaas staan dergelijke hagiografieën, die voor het priesterbrevier waren bestemd, om vele redenen bloot aan historische kritiek. Zij houden soms onvoldoende rekening met de werkelijkheid. Het missioneringswerk in Texandrië bijvoorbeeld verdient enige twijfel. Het zou kunnen gaan om een latere toevoeging aan de Vita, bedoeld om sommige eisen inzake grondbezit te wettigen. Nog even dit, de tekst bereikt op taalkundig gebied een stadium van anarchie waarmee weinig andere heiligenlevens kunnen wedijveren.
Kerken toegewijd aan Lambertus
Veel kerken zijn aan Lambertus toegewijd. In Vlaams-Brabant een tiental. Meestal worden ze gezien als een eerbetoon van Hubertus aan zijn voorganger. Daarbij verliest men uit het oog dat het patroonschap van sommige kerken in verband zou kunnen worden gebracht met twee belangrijke graven van Leuven, Lambert I met de Baard (977/998-1015) en Lambertus II Balderik (1041-1062). Het moet gezegd dat de graven van Leuven, de latere hertogen van Brabant, vele gronden in Leefdaal bezaten.
Lambertus is in Brabant, in tegenstelling met het prinsbisdom Luik en zelfs met Oost-Europa, nooit een echt belangrijke volksheilige geworden. Zijn leven, hoe stichtelijk ook, gaf weinig aanleiding tot treffende attributen of legenden. Inzake populariteit is hij vlug overvleugeld door zijn opvolger Hubertus.
Lambertus wordt doorgaans gewoon voorgesteld als bisschop, soms met een open boek of een zwaard. Zijn feestdag wordt gevierd op de verjaardag van zijn overlijden.
